gregoriaans & polyfonie

(genummerde plaatsen)

O GLORIOSAE VIRGINIS
Harlindis en Relindis inspireren

Met Sarah Abrams, Elisabeth Colson, Lisa De Rijcke, Barbara Somers, Kerlijne Van Nevel en Veerle Van Roosbroeck.
Special guest: Rein Van Bree (blokfluiten, sackbut)
Algemene leiding: Hendrik Vanden Abeele

foto: Sophie Ceurtvriend

De twee benedictijnse abdissen Harlindis en Relindis waren ooit gewoon meisjes. Zussen. Met hun leven zijn verhalen verbonden: over het bouwen van een kerk, over stenen die bloemen worden, gedoofde kaarsen die vanzelf weer ontbranden, over een wonderbaarlijke wijnvermenigvuldiging. Daar doorheen loopt een rode draad: elke dag was gevuld met devotie, toewijding, zorg, dienstbaarheid, liefde. Deze levenshouding kan ons tot vandaag begeesteren. Samen met Rein Van Bree evoceert Psallentes het wonderlijke traject van deze twee krachtige vrouwen.

Maar met welke muziek kun je dit doen? Psallentes vertrekt altijd vanuit gregoriaans en vroege polyfonie, vanuit de oude vocale muziek. Met Rein erbij kunnen we er ook een instrumentale toets aan geven. We hebben er daarbij voor gekozen om muziekhistorisch eerder eclectisch te werk te gaan. Dat past wel, vinden we, bij heiligenverhalen — die vaak ook pas vele eeuwen later werden opgetekend en daarom de tekenen van zowel de oorspronkelijke als de tegenwoordige tijd droegen. In de wereld van heiligen heerst alleen maar eeuwigheid. Het begrip tijd, het concept chronologie is hen vreemd. Het geeft ons de vrijbrief om voor deze muzikale evocatie bronnen in te schakelen uit erg verschillende periodes. Het echte oude gregoriaans uit de vroegste bronnen, zeker, maar ook uit het recent door Bert Mersch ontdekte Processieboek uit 1783 (voor gebruik in de hoofdkerk van Maaseik). Voorts gebruiken we onder meer een Ricercata van de zestiende-eeuwer Bassano, een vijftiende-eeuws graduale van de Lambertuskerk in Düsseldorf, een vijftiende-eeuws antifonale uit Kirnberg, een veertiendeeeuws antifonale uit Tongeren, een Amen uit de veertiende-eeuwse Messe de Tournai, een melodie van Guillaume Dufay op tekst uit het Gruuthuse-handschrift, een volks deuntje over de ‘Roos der Rozen’ uit de dertiende-eeuwse Cantigas de Santa Maria, een tekst van Hadewijch op de melodie van een gregoriaanse sequens, en feestelijke meerstemmigheid uit de twaalfde-eeuwse Codex Calixtinus.

Met die muziek in het oor stappen we heel even de wereld van Harlindis en Relindis binnen. Ze waren geïnspireerd door de Goddelijke figuur (Laudes Salvatori, Lauda Sion), zelfs al toen ze nog spelend kind waren (Ricercata). De traditie van het wassen van de altaren, zo uitdrukkelijk opgenomen in het Processionale (O gloriosae Virginis etc.), illustreert hun omgang met het kerkgebouw en met de heiligen hen voorgegaan én gevolgd. Onderweg stippen we de thema’s ‘bloemen’, ‘kaars’ en ’wijn’ aan (Rosa das Rosas, Lucerna accensa). Uiteraard en tot slot kan de Mariale devotie niet ontbreken (Ay, in welken soe…). We hebben maar één doel, in verbondenheid met Harlindis en Relindis: het hart verblijden door de oren te strelen.
Hendrik Vanden Abeele

PROGRAMMA

Giovanni Bassano, Ricercata

Sequens Laudes Salvatori
Hec est dies (Codex Calixtinus)

Relindis (6 februari)
Responsorium Regnum coeli
Responsorium Virgo deportatur
Antifoon Sancta creatoris

Het wassen van de altaren (Witte Donderdag)
O gloriosae virginis
Ave regina
Amavit eum
Ave felix
Ave mater
Veni sancta
(Thema tussenin: Deficiente vino)

Translatie Harlindis en Relindis (22 maart)
Responsorium Inierunt
Reponsorium Perhenniter

Harlindis (12 oktober)
Responsorium Regnum coeli
Responsorium Virgo deportatur
Antifoon Sancta creatoris

Sequens Lauda Sion

Ay, in welken soe verbaerd de tijt (Hadewijch)

Rosa das Rosas (Cantigas de Santa Maria)

Ave preclara maris stella

Guillaume Dufay, ‘Ave Maria’

special guest: de Maaseikse Rein Van Bree blokfluiten, sackbut